„Organ właściwy w terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego przepisu, informuje osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne albo specjalny zasiłek opiekuńczy, albo zasiłek dla opiekuna, o zmianach w zasadach dotyczących uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna”
Ustawa z dnia 7 lipca 2023r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023 r., poz. 1429) zakłada przebudowę od 1 stycznia 2024 r. dotychczasowego systemu świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów poprzez:
- wprowadzenie do systemu prawnego świadczenia wspierającego kierowanego bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością w wieku od ukończenia 18. roku życia,
- zmiany w warunkach przyznawania funkcjonującego obecnie świadczenia pielęgnacyjnego,
- likwidację specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Świadczenie wspierające
Ustawa o świadczeniu wspierającym wprowadza nowy rodzaj świadczenia tj. świadczenie wspierające, które skierowane będzie do osób z niepełnosprawnościami w wieku od ukończenia 18 roku życia, posiadającej decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, w której potrzebę wsparcia określono na poziomie od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia.
Świadczenie przysługiwać będzie od dnia 1 stycznia 2024r. , z pewnymi wyjątkami :
od 1 stycznia 2024 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 87 do 100 pkt,
od 1 stycznia 2025 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 78 do 86 pkt,
od 1 stycznia 2026 r. – świadczenie wspierające będzie dostępne dla osób z niepełnosprawnościami z ustalonym poziomem potrzeby wsparcia od 70 do 77 pkt .
Uwaga: wyjątkiem od tak określonego ustawą harmonogramu wejścia w życie ustawy jest art. 64 ustawy, zgodnie z którym osoba wymagająca opieki:
1) na którą przyznano na podstawie przepisów dotychczasowych prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, albo zasiłku dla opiekuna,
2) na którą przyznano prawo do świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowego, obowiązującego od 1 stycznia 2024r. brzmienia ustawy o świadczeniach rodzinnych
– będzie mogła otrzymać świadczenie wspierające od dnia 1 stycznia 2024 r., także w przypadku, gdy w decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia, potrzebę tę określono na poziomie niższym niż 87 punktów w skali potrzeby wsparcia.
Świadczenie wspierające będzie przysługiwało , w zależności od poziomu potrzeby wsparcia , w wysokości od 40% wysokości renty socjalnej do maksymalnej wysokości – 220% renty socjalnej
( będzie to kwota netto czyli bez potrąceń na podatek dochodowy czy ubezpieczenie zdrowotne) .
Świadczenie wspierające przysługiwać będzie miesięcznie w wysokości:
220% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 95 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
180% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 90 do 94 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
120% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 85 do 89 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
80% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 80 do 84 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
60% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 75 do 79 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych;
40% renty socjalnej – jeżeli w decyzji ustalającej poziom wsparcia potrzebę tę określono na poziomie od 70 do 74 punktów w skali potrzeby wsparcia o której mowa w art. 4b ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Poziom potrzeby wsparcia będzie ustalany w formie decyzji przez wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Świadczenie wspierające przyznawane i wypłacane będzie na wniosek osoby z niepełnosprawnościami lub jej przedstawiciela na podstawie ww. decyzji o poziomie potrzeby wsparcia. Zadanie to będzie realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Świadczenie pielęgnacyjne – NOWE ZASADY – DOTYCZY NOWYCH WNIOSKODAWCÓW
Od 1 stycznia 2024 r. świadczenie pielęgnacyjne przysługiwać będzie
* wyłącznie osobom sprawującym opiekę nad osobą niepełnosprawną w wieku do 18 roku życia tj.
– matce albo ojcu;
– innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy ( Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonką;
– opiekunowi faktycznemu dziecka;
– rodzinie zastępczej;
– osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka;
– dyrektorowi placówki opiekuńczo – wychowawczej;
– dyrektorowi regionalnej placówki opiekuńczo – terapeutycznej;
– dyrektorowi interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego,
– jeżeli sprawują opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Jeżeli opiekun sprawujący opiekę nad więcej niż jedną osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopni niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami, konieczności stałej i długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, wysokość świadczenia pielęgnacyjnego, podwyższa się o 100% na drugą i każdą kolejną osobę, nad którą sprawowana jest opieka .
Najważniejsze zmiany w przepisach regulujących zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego obowiązujące od dnia 01 stycznia 2024r.:
- świadczenie pielęgnacyjne będzie przysługiwać wyłącznie osobom sprawującym opiekę nad osobą w wieku do ukończenia 18 roku życia ;
- uchylenie warunku rezygnacji lub niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – oznacza to, że osoby sprawujące opiekę nad niepełnosprawną osobą do ukończenia 18 roku życia nie będą musiały rezygnować z aktywności zawodowej aby otrzymać świadczenie pielęgnacyjne – pełnoletnia osoba z niepełnosprawnościami, nad którą sprawowana była opieka będzie mogła ubiegać się o przyznanie dla niej świadczenia wspierającego;
- uchylenie przepisu uzależniającego przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego rolnikom, małżonkom rolników lub domownikom od warunku zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym
- uchylenie przepisu wskazującego kolejność osób uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego ( o świadczenie pielęgnacyjne mogą starać się – matka albo ojciec dziecka;
inne osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964r.- Kodeks rodzinny i opiekuńczy ( Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 oraz z 2022 r. poz. 2140) ciąży obowiązek alimentacyjny ,a także małżonek, opiekun faktyczny dziecka, rodzina zastępcza, osoba prowadząca rodzinny dom dziecka, dyrektor placówki opiekuńczo – wychowawczej, dyrektor regionalnej placówki opiekuńczo – terapeutycznej, dyrektor interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego) - uchylenie przepisu warunkującego przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności- świadczenie pielęgnacyjne tylko dla osób do osiągnięcia 18 roku życia
- osoba uprawniona do świadczenia będzie mogła pobierać świadczenia emerytalno-rentowe, jak również podejmować zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, która nie będzie kolidowała ze sprawowaniem opieki nad osobą niepełnosprawną,
- jeśli rodzic/opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem z niepełnosprawnościami w wieku do ukończenia 18. roku życia, to świadczenie pielęgnacyjne będzie podwyższane o 100 % na drugie i każde kolejne dziecko (warunkiem jest złożenie wniosku przez opiekuna o podwyższenie świadczenia pielęgnacyjnego)
Osoba pobierająca świadczenie pielęgnacyjne, która sprawuje opiekę nad dzieckiem w wieku do ukończenia 18. roku życia i która będzie chciała po 31 grudnia 2023 r. otrzymać świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach musi po tej dacie zrezygnować z pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie dotychczasowych przepisów i złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie nowych przepisów.
Nowe warunki przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, które obowiązywać będą od dnia
1 stycznia 2024r., nie dotyczą osób, które , na zasadzie zachowania praw nabytych , będą pobierać świadczenie na podstawie przepisów dotychczasowych ( w oparciu o przepisy przejściowe -art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym)
W sprawach o świadczenie pielęgnacyjne lub specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe.
Osoby te będą mogły w dalszym ciągu pobierać wymienione świadczenia zgodnie z dotychczasowymi przepisami – art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym- nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane, z uwzględnieniem warunków, o którym mowa w pkt 3 i 4 art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym.
Osoby które nabyły, bądź nabędą do 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna zachowują prawo do wymienionych świadczeń na dotychczasowych zasadach, także w przypadku uzyskania kolejnego orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność lub rozpoczęcia nowego okresu zasiłkowego. Warunkiem kontynuacji prawa do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego jest złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo orzeczenia o niepełnosprawności, a następnie złożenie wniosku o ustalenie prawa odpowiednio do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego w terminie 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
Prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na zasadach dotychczasowych przysługiwać będzie również po upływie okresu zasiłkowego, na który prawo zostało przyznane pod warunkiem, że wniosek o ustalenie prawa do tego zasiłku na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończył się dotychczasowy okres zasiłkowy.
Nowym przepisem, który wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2024r. jest art. 17 ust 4a, zgodnie z którym, w przypadku śmierci osoby wymagającej opieki , osoba sprawująca opiekę zachowuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu , w którym nastąpił zgon osoby wymagającej opieki. Powyższa regulacja obowiązująca od dnia 1 stycznia 2024r. dotyczy zarówno osób pobierających świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy na podstawie przepisów dotychczasowych oraz osób pobierających zasiłek dla opiekuna i została ona uregulowana w art. 63 ust.12 ustawy o świadczeniu wspierającym. Powyższa regulacja dotyczyć będzie tylko przypadków gdy śmierć osoby wymagającej opieki nastąpiła po 31 grudnia 2023r.
WAŻNE!
- W sytuacji gdy osoba wymagająca opieki lub osoba uprawniona do jej reprezentowania złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, postępowanie o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego , specjalnego zasiłku opiekuńczego , zasiłku dla opiekuna zostaje zawieszone na czasu rozstrzygnięcia przez ZUS sprawy z wniosku o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego
- Jeżeli osoba wymagająca opieki złoży wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wspierającego, następuje zawieszenie wypłaty przyznanego już świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego , zasiłku dla opiekuna. Przywrócenie wypłaty powyższych świadczeń następuje po negatywnym rozpatrzeniu wniosku o świadczenie wspierające lub pozostawienie wniosku o to świadczenie bez rozpatrzenia.
- W przypadku gdy osoba wymagająca opieki otrzymała świadczenie wspierające, a opiekunowi zostało wypłacone świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna , należy uznać za nienależnie pobrane świadczenia wypłacone dla opiekuna tej osoby, powyższe świadczenie podlegać będzie zwrotowi wraz z odsetkami.
- Osoba z niepełnosprawnościami , która złoży wniosek do ZUS o świadczenie wspierające będzie mogła decydować od jakiego miesiąca chce mieć przyznane przez ZUS świadczenie wspierające, dzięki czemu może nie dopuścić do sytuacji otrzymania świadczenia wspierającego za ten sam okres za który jej opiekun otrzymał świadczenie pielęgnacyjne , specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna i tym samym uniknąć sytuacji powstania nienależnych świadczeń po stronie jej opiekuna.